SSD sürücülerde sunulan TRIM işlevi kısaca, sürücünün kullanım ve yönetimini en iyi hale getirmek için sistem tarafından kullanılan bir komuttur. Sürücüde düzenleme ve çöp toplama işlevleri ile birlikte SSD performans ve dayanımına olumlu etki sunar.
Windows işletim sistemlerinde Windows 7’den itibaren TRIM işlevi desteği sunulmaktadır. MacOS tarafında da MacOS 10.10.4 (Yosemite) sürümünden itibaren TRIM desteği mevcuttur. Bu sayede kullanıcıların SSD sürücüleri için işletim sisteminin TRIM desteği konusunda endişe etmelerine gerek yoktur. Örneğin Windows işletim sistemlerin varsayılan olarak haftada bir sistemin en az çalıştığı zamanlarda arka planda bu komutu çalıştırarak sürücünün en iyi durumda tutulmasını sağlar.
TRIM ne işe yarar?
TRIM komutu artık kullanılmayan veri bloklarının silinmesini sağlar. Silinen dosyalar ile aynı alanı kullanan verilerin taşınması ile sürücüdeki boş alanın en iyi şekilde yönetilmesi sağlanır.
Bu süreç kullanıcı bir dosyayı sildiğinde hemen gerçekleşmez. SSD sürücüde dosya silindiğinde ya da kaldırıldığında veriler silinmez, silinecek olarak işaretlenir. Silinme işlemi TRIM komutunun çalıştırılması ile tamamlanır.
Sürecin bu şekilde işlemesinin sebebi SSD sürücülerde depolamanın çalışma biçimidir. SSD sürücülerde, veriler NAND flaş belleklerde depolanır. Flaş bellek ise verilerin saklandığı page/sayfa, sayfa grupları olan block/blok ve bunların bir araya gelmesi ile oluşan hücrelerden oluşur.
Sürücüye veri yazıldığında tek tek hücreler üzerinde değil page/sayfa adı verilen birimler üzerinde veri yazımı gerçekleşir. Veri silme işlemi ise page/sayfa birimlerinin silinmesi ile değil, sayfa grupları olan blokların silinmesi şeklinde gerçekleşir. Belirli bir yazma/silme işlemi sınırı olan hücrelerin uzun ömürlü kullanımı için SSD kontrolcüsü TRIM ve benzeri komutlar ile tüm süreci denetler.
TRIM, disk birleştirme ile aynı işlev midir?
Çalışma biçimi olarak benzer görünseler de TRIM ve disk birleştirme (defragment) oldukça farklı işlevlerdir. HDD sürücüde disk birleştirme yapıldığında veri blokları bitişik olarak düzenlenir. Böylece sürücü üzerinde yayılmış halde olan veriler bir araya getirilmiş olur. Bu sayede veri okuma ve yazma işlemleri daha hızlı gerçekleşir.
SSD sürücülerde ise veri nerede olursa olsun erişim hızı aynı olduğundan bu işleme gerek yoktur. Disk Birleştirme işlemi SSD sürücüde gerçekleştirildiğinde sürücünün yıpranmasına sebep olduğu için üreticiler tarafından da yapılması tavsiye edilmemektedir.
TRIM işlevinin etkin olup olmadığı nasıl anlaşılır
TRIM işlevi işletim sistemlerinde varsayılan olarak AÇIK ayarlı durumdadır. Kontrol etmek için farklı yöntemler mevcuttur. Bunlardan ilki ve en kolayı Windows’da Bu Bilgisayar ekranında SSD sürücünün olduğu sürücü harfine sağ tıklamak ve açılan menüden “Özellikler” başlığına tıklamaktır. Açılan pencerede “Araçlar” sekmesine ve ardından “Optimize “En iyi duruma getir” düğmesine basılır.
Gelen ekranda “Zamanlanmış en iyi durum” seçeneğinin Açık olarak gösterilmesi ise TRIM işlevinin açık olduğunu belirtir. Yine bu ekranda SSD/katı hal sürücünün “Geçerli Durum” başlığı altında TRIM işleminin durumu ve son gerçekleşme tarihi gösterilir.
Samsung Magician gibi SSD yönetim programları kullanılarak da TRIM işlevinin açık olup olmadığı kontrol edilebilir.
Meraklı kullanıcılar Komut İstemi/Terminal ya da Powershell ekranlarını kullanarak sistemlerinde TRIM işlevinin durumunu kontrol edebilir. Powershell ya da Komut İstemi ekranında aşağıdaki komut yazılır.
fsutil behavior query DisableDeleteNotifyEğer TRIM komutu etkin ise “0” değeri gösterilir.
TRIM ve çöp toplama/garbage collection işlevler birlikte çalışarak sürücü verilerinin en uygun şekilde düzenlenerek depolanmasını sağlarlar.