M.2, SATA, NVMe, RAID, AHCI gibi terimler kafanızı çok mu karıştırıyor. Bu kısa kılavuzumuzda SSD ile ilgili en sık kullanılan terimleri, olabildiğince basit bir dil ile anlatmaya çalışacağız. SSD satın alırken ve kullanırken karşılaştığınız terimleri anlaşılır hale getirerek SSD sürücülerin özelliklerini ve sundukları faydaları anlamanıza yardımcı olmayı umuyoruz. Sıklıkla İngilizce asılları kullanıldığından alfabetik sıralamayı İngilizce ifadelere göre düzenledik.
AHCI : Advanced Host Controller Interface (Gelişmiş Ana Bilgisayar Denetleyici Arabirimi) teriminin kısaltmasıdır. Intel tarafından tanımlanan; Serial ATA (SATA) ana veri yolu bağdaştırıcılarının; uygulamalardan bağımsız şekilde çalışmasını belirleyen teknik standarttır.
AES : Advanced Encryption Standard Class0 SED (Gelişmiş Şifreleme Standardı) teknolojisi, bilgisayarda bulunan verileri korumak için tasarlanamış ABD standart algoritmasıdır. SSD sürücülerde bulunan AES teknolojisi; performans kaybını en aza indiren ve verileri dışardan erişime karşı korumak için şifreleyen, donanım tabanlı kontrolcü ve şifreleme teknolojisini kullanır.
Alignment (Hizalama) : Hizalama bir depolama aygıtının bölüm hizalamasını ifade eder. En iyi okuma yazma performansını sağlamak için, bölümün başlangıç konumunu belirler.
BIOS : Basic input/output system (Temel giriş / çıkış sistemi) teriminin kısaltmasıdır. Çoğunlukla CMOS olarak da adlandırılan BIOS, bilgisayarın donanımı ve yazılımı için bir arabirim sağlar. BIOS donanıma nasıl erişileceğini belirler.
Bit : Binary digit ( İkili rakam). Bir bilgisayar tarafından tanınan en küçük veri birimi. Küçük b harfi ile gösterilir, Kb, Mb gibi.
Buffer : Arabellek, tampon bellek. Farklı hızlarda çalışan ya da farklı önceliklere sahip cihazlar tarafından paylaşılan verilerin tutulduğu, saklama alanlarıdır. Arabellek; bir cihazın, diğer cihazlardan kaynaklı gecikmelerden etkilenmeden çalışabilmesini sağlar.
Cache : Ön bellek. Verileri geçici olarak depolamak için kullanılan çok hızlı bellek. SSD içerisinde özel olarak tasarlanmış bir yonga olabileceği gibi, HDD sürücüye sahip sistemlerde SSD sürücünün kendisinin “ön bellek” olarak kullanılması mümkündür.
Carbon Copy Cloner : Mac sistemlerde sabit sürücüdeki tüm içeriği kopyalamak ve bir HDD ya da SSD’ye aktarmak için kullanılabilecek bir yazılımdır. Bombich Software tarafından sunulmaktadır.
Data Migration : Samsung Data Migration yazılımı, bilgisayarınızın mevcut depolama cihazında (SSD/HDD) depolanan verileri yeni Samsung SSD sürücüye hızlı, kolay ve güvenli bir şekilde kopyalamanıza olanak tanır. Windows tabanlı sistemlerde kullanılabilir.
DWPD : Drive Writes Per Day– Günlük Sürücü Yazması.yine TBW değerinin belirlenmesi için kullanılan, JEDEC iş yükü temel alınarak, garanti süresi içinde (ya da geçen yıllar içerisinde) bir sürücünün kullanıcı kapasitesinin günlük olarak kaç kez yazılabileceğini hesaplamak için TBW değerini kullanmanızı sağlar.
| Günlük Sürücü Yazması = | TB * 1000 cinsinden bir SSD’nin TBW değeri ————————————————————————— 365 Gün * Yıl Sayısı * GB cinsinden SSD Kullanıcı Kapasitesi |
5 yıl sınırlı garantili , 1572TB TBW değeri bulunan, 1,92TB kapasiteli bir SSD için hesaplama aşağıdaki gibi olacaktır
| Günlük Sürücü Yazması = | 1572TB * 1000 —————————– 365 Gün * 5 * 1920GB |
DPWD = 0,44 ya da günlük sürücü kapasitesinin %44’ü= 844GB
FAT : File Allocation Table, Dosya Ayırma Tablosu teriminin kısaltmasıdır. Bir fihriste benzetilebilir. Sisteme, her bir dosyanın nerede bulunduğunu ve nasıl erişilebileceğini söyler. HDD ve SSD sürücülerde hala yaygın olarak kullanılmaktadır. Güncel sürümleri olan FAT16, FAT32 ve exFAT hem PC hem de Mac sistemlerde tüm işletim sistemleri ile uyumlu çalışmaktadır.
File System : Dosya sistemi, verilerin bir depolama cihazında nasıl saklandığını ve cihaz üzerinde erişimin nasıl olacağını belirler. Tüm işletim sistemleri ile uyumlu exFAT gibi dosya sistemlerinin yanı sıra, Linux için ext, Mac için HFS, Windows için NTFS işletim sistemleri için özel geliştirilmiş dosya sistemleridir.
Form Factor : Form faktörü ya da biçim faktörü. Sistemdeki donanım bileşenlerinin fiziksel boyutunu ifade eder. Örneğin SSD ya da HDD sürücü için 2,5 inç ve 1,8 inç biçim faktörü SSD boyutlarını ifade eder.
Format-Formatting : Biçimlendirme. HDD, SSD, USB sürücü ya da hafıza kartı gibi depolama cihazlarını, işletim sistemleri ile en iyi şekilde kullanabilmek için bir dosya sistemi ile yapılandırma işlemidir. Bu işlem sırasında sürücü üzerindeki mevcut verilerin tamamı silinmektedir.
Garbage Collection : Çöp Toplama, SSD üzerinde artık kullanılmayan bellek birimlerini (sektör) boşaltarak sürücünün en iyi performans ile çalışmasını sağlayan süreçtir. Bu işlem sürücünün işlevidir ve işletim sisteminden bağımsız olarak çalışır.
Interface : Arayüz. Bir arayüz, iki farklı bağımsız sistemin iletişim kurduğu birimdir. Örneğin, bir kullanıcı arayüzü (dokunmatik ekran, fare, klavye vb.) kullanıcıların cihaz işletim sistemi (OS) ile bağlantı ve iletişim kurabilmesini sağlar. Donanımlar için arayüz, anakart ya da ana bilgisayar sistemi ile donanımın bağlantı kurduğu konnektör ya da bağlantı noktasını belirtir.
IOPS : Saniyede gerçekleşen girdi/çıktı işlemleri (Input/Output Operations Per Second). Depolama birimlerinde hız performansının ifade edilmesinde kullanılır. Verinin işlenmesi (okuma/yazma) sırasında bunun için gerçekleştirilen işlem miktarını belirtir.
KB, MB, GB, TB: Bellek-RAM ya da HDD/SSD, hafıza kartı gibi depolama birimlerinin saklama alanı boyutunu gösteren birimlerdir. 1 Kilobayt (KB), 1024 Bayt’a eşittir. 1 megabayt (MB), 1024 KB’ye eşittir. 1 Gigabayt (GB), 1024MB’a ve 1 Terabayt (TB) 1024GB’a eşittir. 8 bit veriyi ifade eden bayt/byte “B” simgesi ile ifade edilirken bit “b” simgesi ile ifade edilir.
Latency : Gecikme. Sistem belleğinin bir komuta yanıt vermesi için gereken süredir. Düşük gecikme değeri daha hızlı bellek/sistem anlamına gelir denilebilir.
LBA : Mantıksal Blok Adresleme (Logical Block Addressing), bilgisayar depolama birimlerinde konumları belirlemek için kullanılan yöntemlerden biridir.
LPM : Bağlantı Güç Yönetimi (Link Power Management). Bilgisayar sistemi kapatıldığında, gereksiz güç tüketimini önlemek için SSD sürücüye giden güç değerini düşüren bir SATA arayüzü özelliğidir.
Magician : Samsung Magician, kullanıcıların SSD sürücülerini kolayca yönetmelerine yardımcı olmak için Samsung tarafından sunulan yazılımdır. Sürücü bellenim yazılımını (firmware) rahatça güncellemenin yanı sıra performans ve güvenilirlik için SSD’lerini optimize etmelerine yardımcı olmak için de tasarlanmıştır. Samsung Magician yazılımı, sadece Samsung SSD sürücüler ile kullanım için geliştirilmiştir.
M.2 : M.2, SSD sürücülerin boyutlarını ve bağlantı türünü belirten bir biçim faktörüdür. SSD sürücülerde PCIe arabirimini ve NVMe protokolünü kullanabilmek için geliştirilmeye başlanmıştır. Bu sayede taşınabilir ve küçük boyutlu güncel sistemler ile uyumlu depolama çözümleri sunulması sağlanmıştır.
MLC : Çok Seviyeli Hücre (Multi-Level Cell) flash bellek teknoloıjisi, bellek hücresi başına “iki bit” veri depolanmasını ve dört farklı çalışma durumu elde edilmesini sağlar. Tek Seviyeli Hücre (SLC) flash bellek teknolojisine göre daha yüksek kapasitede sürücüler üretilmesini sağlar. Bu da tüketicilere yönelik SSD sürücülerde kullanım için uygun çözümler sunabilmek demektir.
mSATA : mSATA, SSD sürücülerin boyutlarını ve bağlantı türünü belirten bir diğer biçim faktörüdür. Ultrabook olarak da adlandırılan ince dizüstü sistemler ve tablet gibi cihazlar için geliştirilmiştir. mSATA olarak adlandırılmasının sebebi mini SATA olarak adlandırılan küçük boyutlu bağlantı arayüzünü kullanıyor olmasıdır.
MTBF : Mean time between failures. Arızalar arasındaki ortalama süre olarak çevirebileceğimiz ifadenin kısaltmasıdır. HDD ya da SSD sürücülerde iki arıza durumu arasında geçen sürenin ne kadar olduğunu belirtir. Veri arızaları HDD sürücülerde SSD sürücülerden daha sık ortaya çıkmaktadır.
NAND : Günümüzde en yaygın olarak kullanılan flash bellek türüdür. Çoğu kez flash sürücü yerine de kullanılmaktadır. Bilgisayarlarda kullanılan sistem belleğinden (RAM) farklı olarak, NAND sürücülerin bulunduğu sistem kapandığında ya da sürücüler sistemden çıkarıldıklarında içerisinde bulunan veriler silinmeden saklanmaya devam eder. Sürücülerin bunu başarabilmesini sağlayan, güç kesildiğinde de verileri depolamaya devam eden NAND flash teknolojisidir.
NCQ : Native Command Queuing. Yerel Komut Kuyruklama ya da Yerel Komut Sıralaması olarak çevirebileceğimiz ifadenin kısaltmasıdır. SATA sürücülerde okuma/yazma komutlarının hangi sıra ile yürütüleceğini en iyi şekilde düzenlemeyi sağlayarak, genel SSD sürücü performansı artışı sunan bir özelliktir.
NTFS : New Technology File System. Windows işletim sisteminin kurulu olduğu sistemlerde, depolama birimlerinde kullanılan standart dosya sistemidir.
NVMe : Non-Volatile Memory Express ifadesinin kısaltmasıdır. Yeni nesil NAND flash teknolojisinin sunduğu performansın tamamından yararlanabilmek için geliştirilmiş depolama protokolüdür. NVMe; SATA ve IDE gibi daha yavaş sürücüler döneminde geliştirilen, bir önceki depolama protokolü olan SATA protokolünün performans darboğazını ortadan kaldırmaktadır.
OS : Operating System. İşletim Sistemi, Windows, Mac OS ve Linux gibi bilgisayarın çalıştığı ana sistem yazılımıdır. Windows 10, Ubuntu, Mac OS High Sierra farklı işletim sistemi örnekleridir.
Partitioning : Bölümlendirme. Disk bölümlendirme, depolama sürücüsünün depolama alanını “bölüm(partition)” adı verilen ayrı veri alanlarına bölünmesi işlemidir. Bir evin odalara bölünmesine benzetilebilir.
PATA : Parallel Advanced Technology Attachment. Paralel İleri Teknoloji Eki ya da Paralel Gelişmiş Teknolojisi Eklentisi olarak çevrilebilecek günümüzde pek kullanılmayan bir arabirim standartıdır. Eski nesil HDD, CD/DVD sürücüleri ve Floppy/Disket sürücülerini bilgisayar anakartına bağlamak için kullanılmaktaydı. Yerini daha gelişmiş SATA teknolojisine bırakmıştır.
PCIe : Peripheral Component Interconnect Express. Çevresel Bileşen Ara Bağlantı Ekspresi olarak çevrilebilecek olan ifadenin kısaltmasıdır. Gelişmiş ve çok yönlü bir arabirimdir. Ekran Kartları başta olmak üzere pek çok bileşen bu arabirimi kullanır yaygın kullanımı ve yüksek veri işleme kapasitesi sayesinde yeni nesil SSD sürücülerin performansından tam olarak yararlanmak için depolama endüstrisi tarafından SATA arabirimi yerine tercih edilmiştir.
QoS: Quality of Service. Hizmet Kalitesi. Depolama Hizmet kalitesi anlamında da kullanılmaktadır. Depolama birimlerinin performans tutarlılığını gösterir. Ayrıca bir veri merkezinin (data center) performans ve kalitesini belirleyen önemli göstergelerdendir.
RAID : Redundant Array of Independent Disks. Bağımsız Disklerin Yedeklenmiş Dizisi olarak çevrilebilecek olan ifadenin kısaltmasıdır. İki ya da daha fazla depolama sürücüsünün; yüksek performans ya da güvenlik amaçlı olarak tek bir disk sürücü olarak çalışmak üzere birleştirmeyi ifade eden depolama cihazı özelliğidir.
RAPID : Real Time Acceleration Processing of I/O Data. Girdi/Çıktı Verilerinin İşlenmesinin Gerçek Zamanlı Hızlandırılması olarak çevrilebilecek ifadenin kısaltmasıdır. RAPID işlevi, SSD sürücü performansını artırmak için Samsung Magician tarafından sunulan DRAM önbellek kullanım tekniğidir.
Read : Okuma. Bilgisayar uygulamalarında, “okuma” terimi bir depolama aygıtında ya da bellek üzerinde bulunan bir veriye erişimi ifade eder. Örneğin sürücüdeki fotoğraflara bakmak ya da müzikleri dinleme esnasında okuma işlemi gerçekleşir.
S.M.A.R.T. : Self-Monitoring, Analysis, and Reporting Technology. Kendi Kendini İzleme, Analiz ve Raporlama Teknolojisi; HDD ve SSD sürücüler için geliştirilmiş, çeşitli güvenilirlik göstergelerini algılamak ve raporlamak, böylece sistem hatalarını öngörmek (ve önlemek) için kullanılan bir izleme sistemidir.
SATA : Serial Advanced Technology Attachment. Seri İleri Teknoloji Eki ya da Seri Gelişmiş Teknolojisi Eklentisi olarak çevrilebilecek günümüzde en çok kullanılan arabirim standartlarındandır. CD/DVD sürücü, HDD, SSD gibi depolama birimlerini anakart ya da sisteme bağlamak için kullanılır. SATA I (1.5Gb/s), SATA II (3.0Gb/s) ve SATA III (6.0Gb/s) olmak üzere üç farklı hız sınıfı mevcuttur.
Secure Erase : Güvenli Silme. Bu işlem tüm hücrelerdeki verileri silerek, SSD içerisinde depolanan tüm verilerin kalıcı olarak imha edilmesidir. Sürücü fabrika ayarlarına getirilmiş olur. Sürücüde performans ya da çalışma sorunları olduğunda; verilerin yed eklenmesinin ardından gerçekleştirilecek bir Secure Erase işlemi ile sürücü fabrika ayarlarına döndürülerek sorun ortadan kaldırılabilmektedir.
SLC : Single-Level Cell. Tek Seviyeli Hücre. Bellek hücresi başına; iki bit veri ve iki çalışma durumu sağlayan flash bellek mimari teknolojisidir. Bu teknoloji, diğer NAND teknolojilerine göre oldukça yüksek maliyetlidir. Yüksek dayanım ve performans özellikleri sunması nedeniyle kurumsal ve endüstriyel depolama çözümlerinde yaygın olarak kullanılır.
Speed : Hız. SSD sürücüler ve bellek gibi donanımlar için kullanılan iki farklı hız ifadesi vardır; frekans-frequency ve bant genişliği-bandwidth. Frekans, verilerin saniyede kaç çevrim yapabildiğini ifade eder. MHz değeri ile belirtilir. 1MHz = Saniyede 1 milyon çevrim. Bant genişliği ise sistemin bellek ya da SSD sürücünün bağlantı arayüzü üzerinden ne kadar veri aktarabileceğini ifade eder. Sistemin saniyede işleyebileceği gigabayt veri değerini gösteren bant genişliği, GB/s değerinden ifade edilir.
SSD : Katı Hal Sürücü-Solid State Drive. Uzun yıllardır veri depolama için kullanın sabit disk sürücülerin, yeni nesil sistemler için yetersiz kalması sonucunda geliştirilmiş flash tabanlı depolama çözümüdür. Geleneksel sabit disklere göre daha hızlı ve daha dayanıklı olmalarının yanı sıra, sistemlerin daha hızlı yüklenmesini de sağlarlar ve daha düşük güç tüketirler. Ayrıca HDD sürücülerden farklı olarak hareketli mekanik parça barındırmazlar, bu nedenle sürücü ve bileşenlerinin arızalanma ihtimali daha düşüktür.
SSD Manager : SSD Manager, kullanıcıların Kingston® Katı Hal Sürücüsünün, sürücü durumunu izlemesini ve yönetmesini sağlayan bir uygulamadır.
Storage : Depolama. Verilerin kaydedilmesi için kullanılan HDD, SSD, USB sürücü, Hafıza Kartı ve CD/DVD gibi cihazlara verilen genel addır.
SuperDuper : Mac sistemlerde, mevcut HDD sürücüyü yenii bir SSD ya da HDD sürücüye kopyalamak için kullanılan bir programdır. Shirt Pocket tarafından sunulmaktadır.
Swapping : Takas. Takas etme. Sistem belleği RAM tamamen dolu olduğunda uygulamaların HDD/SSD depolama alanının bir kısmını geçici olarak kullanması durumudur. Sanal bellek olarak da adlandırılır.
TBW (Total Byte Written) : Toplam yazılan Bayt), terabayt cinsinden garanti edilen veri yazım miktarıdır. Ürün garantisi, belirtilen süre bitmemiş olsa bile TBW eşiğinin aşılması durumunda biter. TBW eşiği tüketici ürünlerinin yoğun yazım içeren alanlarda yanlış kullanımını önlemek amacıyla üreticiler tarafından belirlenmiştir. Yoğun yazımlı kullanımlar için özel üretilmiş katı hal sürücülerinin (datacenter/server SSD) kullanılmasını tavsiye edilir. S.M.A.R.T. ya da üretici SSD yazılımları ile veri yazım miktarı kontrol edilebilir.
TCG Opal: TCG (Trusted Computing Group) tarafından belirlenen protokolü kullanan bir kimlik doğrulama yöntemidir. Yüksek güvenlik gerektiren sistemlerde kullanılacak SSD/HDD gibi depolama birimleri tarafından sunulan bir işlevdir. Bir TCG OPAL yazılım geliştirme şirketi tarafından sağlanan TCG yazılımını yüklenmesini gerektirir.
TRIM : TRIM komutu, işletim sisteminin SSD’ye hangi veri bloklarının artık kullanılmadığını söyleyebilmesini sağlar, böylece verilerin düzenlenmesi sağlanır. Bu süreç genel SSD verimliliğini artırmaya yardımcı olur.
Sanal Bellek: Sanal bellek, RAM’i tamamen kullanıldığında, sisteminizin sabit disk belleğinin bir kısmını ödünç almasıdır. Sanal bellek de takas olarak adlandırılır.
Wear Leveling : Aşınma Dengeleme. Flash tabanlı depoalama birimleri üzerindeki tüm NAND hücrelerinin eşit şekilde kullanılmasını sağlar. Hafıza kartı, USB flash sürücü veya SSD’nin ömrünü uzatır. Veriler, her bir NAND hücresinin belirli bir bölümünde depolanır. Her bir hücrenin sınırlı bir depolama ömrü vardır. Verilere sürekli olarak aynı hücreden erişildiğinde, hücre daha az erişilen diğer hücrelere göre daha fazla yıpranır. Aşınma dengeleme teknolojisi, verilerin daha eşit bir şekilde dağıtılmasını ve böylece hücrelerin daha az aşınmasını sağlar.
Write : Yazma. Bir verinin, depolama aygıtına ne kadar hızlı bir şekilde kaydedilebileceğini belirtir. Bir dosyanın kaydedilmesi ve bir başka sürücüden dosya kopyalanması bir yazma işlemi örnekleridir.
