Yeni sistem satın aldıktan bir kaç yıl sonra kullanıcılar yavaşlamaya başlayan sistemlerini hızlandırmaya gerek duyar. Daha düşük maliyetle hızlı ve kolay performans artışı için de ilk olarak RAM yükseltimi yapmayı tercih ederler.
Sistemde takılı olan RAM modüllerini belirlendikten sonra yükseltme işlemi için yeni bellek modülleri araştırılmaya başlanabilir. Sistemdeki boş bellek yuvası durumuna ve istenen bellek kapasitesine bağlı olarak, mevcut modüller çıkarılabilir ya da boş yuvalara yeni modüller takılarak yükseltim yapılabilir. Mevcut RAM, anakart ve işlemci ile uyumluluk için sistem kullanım kılavuzu ya da üretici web siteleri kontrol edilebilir.
Yeni bir bellek aldıktan sonra yapılması gerekenler 5 başlıkta toplanabilir.
1.Bellek Ambalajının İncelenerek Açılması
Üreticiye ve bellek modeline bağlı olarak farklı bellek ambalajları mevcuttur. Yaygın olarak kullanılan plastik kutu ve kapaktan oluşan blister ambalajın yanında, karton kutu ya da baskı paketler de kullanılmaktadır.
Hangi paket türü olursa olsun açmadan önce inceleyerek öncelikle pakette bir hasar olup olmadığı ya da paketlemede bir sorun olup olmadığı kontrol edilmelidir. Ayrıca ürünlerin dışarıdan görünebildiği paketlerde ürünlerde bir hasar olup olmadığı da kontrol edilebilir.
Ambalaj ya da etiket üzerinde ürün özellikleri, ürün kodu, üretici bilgisi, seri numarası gibi bilgiler bulunur. Böylece kullanıcılar ve bayiler ürün hakkında kolayca bilgi edinebilir. Aşağıda farklı RAM ambalajı türleri gösterilmektedir.
Kutu ve paketlemede bir sorun olmadığı belirlendikten sonra ambalaj açılmalıdır. Ambalajı açarken ve bellek modülünü çıkartırken dikkatli olunmalıdır. Altın bağlantı noktaları ve IC-devreler oldukça hassastırlar.
2.Modül ya da Modüllerin Dikkatlice İncelenmesi
Bellek modülleri incelenirken şunlara dikkat edilmelidir:
– PCB/Devre Plakası yamuk mu, üzerinde çatlak ya da çizik var mı?
– Altın bağlantı noktaları sorunsuz mu, çizik, solma ya da oksitlenme mevcut mu?
– Yongalarda kırık ya da çatlak var mı?
– Soğutucu varsa, soğutucuda eğilme, göçme ya da yamulma var mı? Yongalara yapışık mı?
– Soğutucu ya da yongalara üzerinde ürün bilgilerinin (model adı/ürün kodu/seri no vb) bulunduğu etiket mevcut mu?
İnceleme yaparken yongalara ya da altın bağlantı noktalarına dokunmamaya ve modülü çok sıkı tutup eğilmesine sebep olmamaya özen gösterilmelidir. Ayrıca ürün üzerinde yer alan etiketin ve soğutucu plakanın hasar görmemesi ve çıkarılmaması gerekir. Üreticiler etiketin zarar görmesi ya da çıkarılması durumunda ürünü garanti dışı olarak değerlendirmektedir.
Bellek ürünleri hassas üretim süreçleri ile üretilen ürünler olduğundan yukarıda bahsedilen durumlar ile karşılaşma ihtimali oldukça düşüktür. Ancak yine de cihazların zarar görmesini önlemek ve en iyi kullanım deneyimi elde etmek için paket ve ürünler dikkatle incelenmelidir.
3.Belleklerin Anakarta Takılması
Bellekler hatalı takılmayı önleyecek şekilde tasarlanmışlardır. Sistem ile uygun olmayan bir bellek modülü yuvaya oturmayacaktır. Altın bağlantı noktaları arasında yer alan çentik tam ortada yer almadığından modül sadece doğru olarak takıldığında yuvaya oturacaktır. Modül yuvaya oturmuyor ise daha fazla zorlamadan çentiğin doğru yerde olduğundan emin olunmalıdır. Aksi halde yuva ya da modül zarar görebilir.
Sistem ve anakart üreticileri yuva sayısı ya da bank yapısına bağlı olarak farklı modül takma senaryoları önerebilmektedir. Örneğin 4 bellek yuvasına sahip olan bir anakartta bellekler 2 veya 4 numaralı yuvalardan başlanarak takılabilir.
Bellek modüllerini takma işlemine geçmeden önce masaüstü ya da dizüstü sistemin tamamen kapatılması ve pilin çıkarılması gereklidir. Takma işleminin detayları için Masaüstü Sistemlerde RAM Takma İşlemi ve Dizüstü Sistemlerde Bellek Yükseltme İşlemi Nasıl Yapılır yazılarımızı inceleyebilirsiniz.
4.BIOS’da Ayar Yapılması
Sistemin içini kontrol ederek çalışmaya hazır hale getirin. Ardından fişi yada pili takıp güç düğmesine basarak sistemi başlatın. Sistem sorunsuz bir şekilde çalışmaya başladı ise RAM modül ya da modüllerinin doğru olarak algılandığından emin olmak için BIOS üzerinden kontrol edilmesi tavsiye edilir.
BIOS; anakart, işlemci, bellek gibi bileşenler ve sistem hakkında bilgilerin alınabileceği, ilgili ayarların yapılabileceği bir arayüzdür. Açılış sırasında genellikle DELETE ya da F2 tuşlarına basılarak sistem BIOS arayüzüne girilebilir. Sistem ya da anakart kullanım kılavuzuna bakılarak hangi tuşa basılarak BIOS’a girilebileceği öğrenilebilir.
Eğer günlük işler için kullanılan bir ev/ofis masaüstü ya da dizüstü sistemi BIOS ayarları açıldığında donanım durumları RAM kapasitesi gibi bilgiler kontrol edilerek sistemi yeniden başlatmak yeterlidir.
Oyun oynamak ya da yüksek performans gerektiren iş yüklerinde kullanmak için alınmış bir sistemde, BIOS içerisinde çeşitli ayarlar yapılarak bileşenlerden ve sistemden daha yüksek performans almak mümkün olmaktadır. Bu işlemler genel olarak hız aşırtma/overclock olarak adlandırılmaktadır.
Yüksek performans oluşturulmuş iş istasyonu ve oyun sistemleri için Kingston Beast gibi özel bellek çözümleri mevcuttur. Sistemlerinde daha yüksek performans almak isteyen kullanıcılar için geliştirilmiş olan bu bellekler kullanıcılara hazır performans profillerinin yanında çok sayıda elle ayarlanabilir seçenek sunmaktadır.
BIOS arayüzleri ve menüler üreticilere göre farklılık göstermektedir. Yazımızda Kingston Beast DDR5 5600 takılı MSI ve Kingston Beast DDR4 3200 takılı ASUS anakartların BIOS arayüzü örneklerini kullanacağız.
BIOS varsayılan olarak Easy Mode/Basic Mode ekranı olarak açılır. Bu ekranlar aracılığı ile kullanıcılar sistem ve bileşenler hakkında genel bilgilere erişebilir. Donanımları ile ilgili temel ayarları yapabilirler. Deneyimli kullanıcılar ve donanım meraklıları Advanced Mode ekranını kullanarak RAM, CPU gibi donanımlar için detaylı ayarlar yapabilirler. Farklı anakart üreticilerinin farklı kısayol tuşları olduğundan, Advanced Mode/Gelişmiş Mod arayüzüne geçmek için BIOS ekranında yer alan bilgilere bakılmalıdır.
Intel işlemcili sistem ve anakartlarda XMP profil ayarları ile kullanıcıların hızlı ve kolay bir şekilde frekans, gecikme değeri gibi ayarları yapması sağlanır. AMD’de benzer işlevi EXPO adı ile kullanıcılara sunmaktadır. DRAM üreticisi tarafından sunulan profillerden istenilen ayarlar seçildikten sonra BIOS ayarlarının kaydedilip sistemin yeniden başlatılması yeterlidir.
Frekans, gecikme değeri, voltaj değerlerini elle tek tek yapmak isteyen kullanıcılar BIOS’da ilgili menüleri kullanarak gerekli ayarlara ulaşabilirler. Aşağıda DDR4 ve DDR5 sistemlerde DRAM Frekansı ayar ekranları görülmektedir.
İstenilen Frekans ayarları yapıldıktan sonra DRAM zamanlama ayarlarının yapılması gerekir. Bu menüde bellek gecikme değerlerinin hepsinin tanımlanması gerekir.
Gecikme değerleri de ayarlandıktan sonra genellikle “DRAM Voltage” başlığı altında yer alan Voltaj değerinin ayarlanması gerekir. BIOS ayarlarında en fazla dikkat edilmesi gereken ayar budur diyebiliriz. Çünkü yanlış değer girilmesi durumunda bellek ya da anakart fiziksel olarak zarar görebilir. Bu nedenle anakart ve bellek modülü teknik özellikleri incelenerek büyük bir dikkatle voltaj ayarı yapılması gerekir.
Hız aşırtma ayarlarında bir hata yapılırsa örneğin CPU ya da anakart tarafından desteklenen en yüksek değerden daha yüksek bir frekans değeri seçilirse, sistem yeniden başlatıldığında işletim sistemine giremez. BIOS arayüzü ile açılan sistemde ayarlar kontrol edilerek gerekli düzenleme yapıldıktan sonra yeniden başlatılmalıdır.
Sorunun hangi ayardan kaynaklandığından emin olunmadığında tüm ayarları “Varsayılan Ayarlar/Default Settings ya da Fabrika Ayarları/Factory Settings” değerlerine geri yükleme seçeneği kullanılabilir. Sistem çalışmaya başladığında bellek performans ayarları yeniden yapılabilir.
5.RAM Hız aşırtma-Overclock Ayarlarının Kontrol Edilmesi
BIOS içerisinde RAM ile ilgili ayarlar yapıldıktan sonra sistem yeniden başlatılmalıdır. Tüm ayarlar tamamlanıp sistem sorunsuz şekilde çalışmaya başladığında BIOS ya da Windows’da CPU-Z gibi yardımcı programlar ile yapılan hız aşırtma ayarlarının kontrolü yapılmalıdır.
RAM’ler ve Sistem Kullanıma Hazır
Yazımızda belirttiğimiz konulara dikkat ederek, sistemde RAM yükseltmesi yapıldığında sorunsuz bir şekilde hem kapasite ve hız ile birlikte performans artışı elde edilebilir. Bellek satın alırken canlı destek hizmetini kullanarak en uygun bellek çözümlerini bilendenal.com‘da bulabilirsiniz.