RAM, DRAM ve Bilgisayar Belleği Türleri

Dahili bellek, “sistem belleği ya da birincil bellek” olarak da adlandırılmaktadır. Bilgisayar ya da sistem çalışır durumdayken ihtiyacı olan veriye hızlı bir şekilde erişmesi için depolandığı bellek türüdür.

Harici bellek, “ikincil bellek” olarak da adlandırılmaktadır. Bilgisayar ya da sistem, çalışır durumda veya kapalı iken verileri depolayan birimlerdir. Sistem içerisinde dahili olarak ya da çıkarılabilir türleri mevcuttur. En bilinen örnekleri, HDD-sabit disk sürücü, SSD-katı hal sürücü, USB flash disk, CD-compact disk sürücülerdir.

Sistem belleği türleri nelerdir?

Temelde iki farklı dahili bellek/sistem belleği türü mevcuttur : ROM ve RAM.

ROM, read-only memory (sadece okunabilir bellek) ifadesinin kısaltmasıdır. Kalıcı, yani sistem gücü kapandığında üzerindeki verileri saklamaya devam eden bellek türüdür. Genellikle bilgisayar ya da sistemin açılış ve ön yükleme (boot) işlemi için kullanılır.

Sistem açılışının ardından, işletim sistemi yüklendiğinde sistem ya da bilgisayar RAM (random-access memory- rastgele erişimli bellek) birimini kullanmaya başlar. RAM, işlemci-CPU tarafından işlenecek verileri geçici olarak depolamakla görevlidir. RAM miktarının yüksek olması, işlemcinin işleyeceği verileri çok yavaş olan disk ya da diğer sürücülerden almak yerine RAM üzerindeki verileri kullanması sistemin en yüksek hızda çalışmasını sağlar. RAM birimi çok yüksek hızlıdır ancak verileri geçici olarak depolar. Yani sistem kapandığında ya da güç kesildiğinde üzerindeki veriler silinir. Bu nedenle işlemci-CPU tarafından işlenen yani kullanıcının üzerinde çalıştığı dosyaların sistem kapatılmadan önce kaydedilmesi gereklidir.

RAM türleri nelerdir?

İki ana RAM tipi vardır. Dinamik RAM (DRAM) ve Statik RAM (SRAM).

• DRAM, günümüz bilgisayarlarında en yaygın kullanılan sistem belleği tipidir. Her DRAM bellek hücresi, basitçe bir entegre devre içerisinde yer alan transistör ve kapasitörlerden oluşur. Veri bitleri kapasitör içerisinde depolanır. Transistörler daima bir miktar sızıntı yaptıklarından, kapasitörler yavaş yavaş deşarj olurlar. Bu da depolanan verinin kaybolmasına sebep olur. Bu yüzden DRAM üzerine milisaniye aralığında yeniden elektrik yükü verilerek verinin kaybolması önlenir.
• SRAM, dört ya da altı transistörden oluşur. DRAM gibi periyodik olarak elektrik yükü verilmesine gerek yoktur. Güç sağlandığı sürece bellek üzerindeki veriyi tutmaya devam eder. Bu nedenle daha hızlıdır ancak daha da pahalıdır. Bu da DRAM bellekleri bilgisayar sistemlerinde daha yaygın olarak kullanılan çözüm haline getirmiştir.

DRAM türleri nelerdir?

• Synchronous DRAM (SDRAM), bellek hızını CPU saat hızı (clock speed) ile senkronize eder. Böylece bellek kontrolcüsü istenen veri hazır olduğunda saat hızını kesin olarak bilir. Bu sayede işlemci aynı sürede daha fazla sistem isteğien yanıt verebilir.
• Rambus DRAM (RDRAM) adını üretici Rambus firmasından almaktadır. 1GHz değerine ulaşan aktarım hızları ile oyun cihazları ve grafik kartlarında kullanılan bu bellekler 2000lerin başlarında oldukça büyük talep görüyordu.
• Double Data Rate SDRAM (DDR SDRAM) bellek teknolojisi aslında “synchronous” teknolojisinin geliştirilmiş halidir denebilir. SDRAM teknolojisinin bantgenişliğini iki katına çıkarılması sayesinde geliştirilmiştir. Saat frekansını değiştirmeden; saat sinyalinin (clock signal) yükselen ve düşen kısımlarında veri aktarılmasını sağlayarak, iki kat daha fazla veri işleme imkanı sunulmuştur.
• DDR1 olarak da adlandırılan DDR SDRAM teknolojisinin başarısı üzerine; DDR2, DDR3, DDR4 ve günümüzde ilk örnekleri sunulmaya başlanan DDR5 SDRAM teknolojileri geliştirilmeye devam edilmiştir. Aynı teknolojiyi temel alıyor olmalarına rağmen bu teknolojiler geriye dönük uyumluluk sunmazlar. Dolayısı ile DDR2 bellek kullanılan bir sistemde DDR3 ya da DDR4 bellek kullanmak mümkün olmamaktadır.
  Her yeni DDR teknolojisi öncekilere göre daha yüksek aktarım hızları ve performans sunmaktadır. Örneğin günümüzde en çok kullanılan bellek türü olan DDR4 RAM modülleri 2133MHz – 3200MHz aralığında hızlar sunarken, DDR5 RAM modülleri 3200MHz – 8400MHz aralığında aktarım hızları sağlayacak.

Bilgisayar belleği türleri.

DRAM paket tipleri nelerdir?

• Single In-Line Memory Module (SIMM)
  SIMM modüller 90’lara kadar uzunca bir süre kullanılan, ancak sonrasında kullanımı sona eren DRAM bellek tipidir. 32-bit veri yoluna sahip olan modüller, 30 ve 72 pin (temas noktası) olan iki farklı fiziksel yapıda sunuluyordu.
• Dual In-Line Memory Module (DIMM)
  Günümüzde kullanılan bellek modüllerinin de dahil olduğu DRAM tipidir. Çift sıralı olarak çevrilebilecek “Dual in-line” ifadesi, temas noktalarının (pin) RAM modülünün her iki yanında olduğunu belirtmektedir. DIMM modüllerin ilk örneği olan SDRAM (Synchronous DRAM) modüller; SIMM modüllerin iki katı daha fazla veri aktarımı sunan, 64-bit veri yolunu destekleyen 168-pin bağlantısına sahiplerdi. Daha geniş veri yolu DIMM modül üzerinde daha fazla verinin işlenebilmesi, yani sistem performansının artışı demektir.

En sık karşılaşılan DIMM modül türleri?

DIMM modüller farklı mimariler ile kullanıma sunulmuş durumlar. Farklı sistem ve platformlarda farklı DIMM tipleri kullanılmaktadır. Bu nedenle, sistem ya da anakartın desteklediği RAM modüllerinin hangi tür DIMM olduğundan emin olunmalıdır. Aşağıdaki tabloda günümüzde en fazla kullanılan DIMM modüllerin kısa bilgilerini bulabilirsiniz.

Yaygın kullanılan DIMM bellek türleri.

Small outline DIMM (SO-DIMM) modüller, boyutları küçültülmüş DIMM modüllerdir. Standart bir DDR4/DDR3 DIMM 133.35 mm uzunluğunda iken, SODIMM bunun neredeyse yarısı 69,6 mm uzunluğundadır. DIMM modüllerde olduğu gibi 30 mm yüksekliğinde oldukları gibi 20,3 mm (VLP-veri low profile) ve 17,8 – 18,2 mm (ULP-ultra low profile) yükseklik seçenekleri sayesinde özellikle taşınabilir sistemler için ideal RAM çözümüdürler. SO-DIMM modüller haricinde bazı özel sistemler için geliştirilmiş Mini-DIMM ya da Mini-RDIMM biçim faktörüne sahip küçük boyutlu RAM modülleri mevcuttur. Ancak bu modüller son derece sınırlı kullanım alanına sahip olduklarından az sayıda üretici tatafından sunulmaktadırlar.

bilendenal.com’un bağlı bulunduğu ASNET, hem kurumsal uygulamalar hem de son kullanıcılar için farklı mimari, kapasite ve biçim faktörlerine sahip bellek çözümlerini 20 yılı aşkın bir süredir Türkiye pazarına sunmaktadır. Kingston, Samsung ve Transcend gibi önde gelen üreticilerden temin edilen uyumluluk garantili DRAM modülleri ile oldukça eski sistemlere dahi bellek çözümleri sunmaktadır. Eski ve yeni endüstriyel sistemler için tasarlanmış bellek çözümleri ile de titreşim, darbe, toz ve diğer zorlu şartlarda çalışması gereken sistemler için RAM çözümleri sunmaktadır.